Machinebouw en automatisering: de toekomst oogt even boeiend als uitdagend

Het worden ongemeen boeiende tijden voor machinebouwers en bedrijven die inzetten op automatisering en digitalisering in productieomgevingen. Enerzijds staat de maakindustrie in ons land nog maar aan het begin van de grote digitaliseringsgolf en is er dus stevig wat groeipotentieel. Anderzijds zetten de krapte op de arbeidsmarkt, het chiptekort en de verdere consolidatie in heel wat sectoren ook flink wat druk op de ketel.

“Als we het over de wat bredere maakindustie in ons land hebben, dan zijn we vandaag min of meer op een kantelpunt beland”, klinkt het bij Alain Wayenberg, Business group leader manufacturing bij technologiefederatie Agoria. “Anno 2021 is het niet langer onrealistisch om – los van de groei van de hier al gevestigde spelers – ook nieuwe maakbedrijven naar België te halen. Tegelijk zien we ook dat sommige Belgische productiebedrijven een deel van hun productie terughalen naar eigen land. Sectoren zoals de industriële automatisatie of de machinebouw kunnen daar de volgende jaren dus mee de vruchten van plukken: er is echt een inhaalbeweging aan de gang.” 

Het goede nieuws is dus dat er wel wat groeipotentieel is voor de sector, maar tegelijk doken er de voorbije maanden ook ook enkele stevige kapers op voor de kust. Naast de algemene problemen met heel wat bevoorradingsketens – waar zowat alle industriële sectoren mee af te rekenen kregen – zagen de meeste hoogtechnologische bedrijven zich ook nog eens geconfronteerd met een dreigend tekort aan chips en elektronische componenten. “Naar de toekomst toe is dit zowel een bedreiging als een opportuniteit”, vindt Wayenberg. “Machinebouwers zullen hierdoor ook de komende maanden rekening moeten blijven houden met mogelijke vertragingen. Tegelijk we zien bijvoorbeeld ook dat er in Duitsland nu concrete plannen op tafel liggen om zelf met de productie van chips te starten.”

Karl D’haveloose, ceo van Invent Media en organisator van een aantal toonaangevende industriebeurzen in ons land, zit op dezelfde golflengte. “De meeste maakbedrijven waarmee wij in gesprek zijn, bevestigen dat zij versneld op zoek gaan naar meer lokale leveranciers in hun achtertuin. Maar zo’n volledig nieuwe supply chain opbouwen met lokale toeleveranciers is lang geen evident verhaal. Er zijn er gewoonweg te weinig, en ze zijn doorgaans ook niet prijscompetitief in vergelijking met de vertrouwde Aziatische producenten. De CEO van ASML, een bijzonder belangrijke bouwer van chipmachines voor chipmakers, verwacht dat het tekort aan circuits nog tot zeker tot het derde kwartaal van 2022 zal aanhouden. Ik vrees dat de industrie dus nog wel een tijdje zal moeten wachten op een genormaliseerde aanvoer van elektronische componenten, terwijl de vraag momenteel heel hoog is.”

Over één ding zijn Wayenberg en D’haveloose het roerend eens: we staan nog maar aan het begin van de echte digitale revolutie en die zal voor de machinebouwers en andere industriële bedrijven in ons land een aantal al bestaande uitdagingen verder op scherp stellen. Gaande van steeds zwaardere investeringen om technologisch bij te blijven tot de krapte op de arbeidsmarkt, die stilaan zorgwekkende proporties aanneemt. “Ik heb vandaag al weet van bedrijven die hun productie zouden kunnen verhogen maar dat niet doen omdat ze onvoldoende mensen vinden”, stelt Wayenberg. “De digitalisering en robotisering kunnen hier en daar menselijke arbeidskracht vervangen, maar tegelijk zetten ze vaak ook de deur open voor nieuwe business en innovatieve producten, waardoor bedrijven groeien en er op termijn opnieuw nood is aan nieuwe werkkrachten.”

D’haveloose: “We worden echt geconfronteerd met een ongeziene schaarste aan ingenieurs en werkkrachten met de nodige digitale vaardigheden. Zelfs op operatorniveau vinden bedrijven nog amper mensen. Grootschalige digitalisering en automatisering om de menselijke schakels te optimaliseren, zijn dan ook de enige mogelijkheid om de productiviteit
te verhogen.

Tegelijk zullen bedrijven een beroep moeten doen op externe co-creatie en co-engineeringbedrijven. In het verleden gebeurde strategische engineering en productontwikkeling haast uitsluitend binnenshuis, dit wordt voor heel wat bedrijven dus ook een stevige mentale omezwaai.” D’haveloose wijst ook op een ander neveneffect van de digitalisering en automatisering. “Ik zie voor alle machinebouwers de druk toenemen om kritische toeleveranciers in de supply chain op te kopen en daar waar mogelijk collega’s over te nemen en nieuwe markten aan te boren. Zelf overnemen of opgegeten worden dus. De Capex en de onderzoeksbudgetten om technologisch bij te blijven, zijn immens. 70% van alle onderzoeksbudgetten wordt in België gedragen door de maakindustrie, dat zegt voldoende. Last but not least zullen machinebouwers – gezien het beperkte aantal operatoren bij eindklanten en het oplopend prijskaartje van herstellingen en interventies – ook almaar meer overschakelen naar een MaaS-model: Machines as a Service. De machinebouwer verkoopt niet langer meer uitsluitend de boor maar ook het boorgat. Dankzij dit model zal ook de de binding met de klant intenser wordt, en worden er ook andere inkomsten gegenereerd bovenop de pure machineverkoop.”

Hebben we het over de digitalisering in de sector, dan maken digital engineering en stilaan ook de inzet van AI in een industriële setting daar uiteraard essentieel onderdeel van uit. “Steeds meer productiebedrijven zetten in op digital twins,” weet Wayenberg. “Daarbij gaat het al lang niet meer enkel om digital twins van de producten zelf, maar nu ook van het integrale productieproces. Voor machinebouwers en bedrijven die bezig zijn met industriële automatisering wordt dit op termijn ongetwijfeld een belangrijke groeiniche. Een gewone robot moet binnenkort immers een slimme, zelflerende robot worden, en finaal kan een hele fabriek zelfs een slimme fabriek worden. Allerlei sensoren, slimme camerasystemen en operator-ondersteunende software die ook het papier zoveel mogelijk van de werkvloer  bannen, spelen daarin een sleutelrol. Parallel met deze trend zien we dat AI nu ook in productieomgevingen stilaan op de rand van de grote doorbraak staat: machines worden zo maximaal mogelijk geoptimaliseerd op basis van beschikbare en liefst ook zo gestructureerd mogelijke data. Hierdoor kan je als bedrijf je productieprocessen veel beter gaan analyseren en vervolgens ook optimaliseren.” 

Dit klinkt allemaal heel veelbelovend, maar Wayenberg nuanceert ook. “We stellen vast dat bedrijven vandaag nog vooral aan het bekijken zijn hoe ze de beschikbare data zo goed mogelijk kunnen inzetten. Enkele spelers staan daar al behoorlijk ver in, maar de weg is nog zeer lang, zeker voor kmo’s.” Bij die trend past bovendien nog een niet onbelangrijke kanttekening. Als we op termijn evolueren naar productieomgevingen die volledig geïntegreerd zijn in de bredere IT-wereld, dan wint natuurlijk het veiligheidsaspect stevig aan belang. Wayenberg: “Productiebedrijven zullen op dat vlak een versnelling hoger moeten schakelen: het gaat niet enkel over de technologische beveiliging van machines en software, ook de mensen en de mentaliteit op de werkvloer zullen mee moeten evolueren. Paswoorden om machines te bedienen, dat was men tot voor kort niet bepaald gewoon in een productieomgeving. Maar anno 2021 kan een cyberaanval je bedrijf op de rand van het faillissement brengen, en voor toeleveranciers wordt cybersecurity dus een steeds belangrijker aandachtspunt. Zij zullen veiligheid moeten inbouwen in hun nieuwe producten.”